Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1656-1688

Formy: bezok. obrócić się; ~ cz. prze. lp m 3. os. obrócił się; ż 3. os. obróciła się; n 3. os. obróciło się; lm mos 3. os. obrócili się; nmos 3. os. obróciły się; ~ cz. przy. pr. lp 1. os. obrócę się; 2. os. obrócisz się; 3. os. obróci się; ~ tr. rozk. lm 2. os. obróćcie się; ~ im. uprz. obróciwszy się

Znaczenia:

1. »zmienić się w co, przeinaczyć się«:

Rekcja: na co, w co

Tęn tedy Stroy obrocił się wmodę ze zaraz Suknie choc naypięknieysze kazano robic krotko. PasPam 79. Dziwnemi P Bog probował Sługe swego okazyiami [...] ale się to wszystko na dobre obrociło. PasPam 114. Kozak uciekł z Polski Niedzwiedz zas niewiem w co się obrocił, czy zniego był Człowiek czy nie był. PasPam 178. Y tak one srogie pociechy obrociły się w Wielki Smutek, Bo krol przez cały dzięn y nieiadł. PasPam 255v.

2. »zwrócić się w jakimś kierunku; odwrócić się, wykręcić się«:

Rekcja: do kogo czego

Kiedym mowił że mi mieczęm y Smiercią grozą Obrocił się krol do Podkomorzego koronnego y rzekł pies to mowił. PasPam 149a. Obrociwszy się do Xdza Piekarskiego mowi [król] bądzce tam radzi krwi swoiey podpiicie sobie na ten frasunek. PasPam 150v. Trząsnęło mię coś za ramię mowiąc te słowa Owo Antoni nad tobą stoi Obrocę się do Sciany asz stoi zakonnik. PasPam 279v.

◼ Przenośnie: ◼ Owe wszystkie insultus co się poczęły burzyć na Brata. Obrociły się na Delatora. PasPam 185.

3. »o oddziałach wojskowych: zwróciwszy się ustawić się, zrobić zwrot; ruszyć (do ataku)«:

Rekcja: czemu; na kogo

Iuz było Trupa y z tey Strony y z tey potrosze az dopiro Zkorosmy przyszli Obruci się na Nas połowa Moskwy. PasPam 92v. Kazałem iezeli by nas obtoczyli zaraz obroccie się zadniemu Szeregowi Frontem do Nich. PasPam 156v.

4. »udać się, skierować się dokąd«:

Rekcja: w co

Okup przepadł on tez Sąm że [Rakoczy] nigdzie nie miał oka węsołego bo gdzie się obrocił wszedzie płacz y przeklenstwo Słyszał. PasPam 52v. Tych się znayduie wielka Litania gdziekolwiek się ieno obrocisz. PasPam 196v. Obrociły się chorągwie w Pole. PasPam 231. Scieszkami tam gdzies wyszedzszy błąkało się [wydra] nie wiedząc gdzie się obrocić. PasPam 255.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

◆ Związki frazeologiczne: ◆ obrócić się w błoto »zmarnować się, stać się nic nie wartym«: BOUER [...] Obrocić się w błoto. DanKolaDyk I, 216.